Шизофрения – бу нафақат оғир руҳий касаллик, балки кўплаб буюк инсонларнинг ҳаётида шаклланган, уларнинг истеъдодини янада жозибали қилган бир ҳолатдир. Ақл-идрок ва ажойиб истеъдод билан биргаликда келган бу касаллик, кўплаб илм-фан, санъат ва маданият даҳоларининг ҳаётига таъсир кўрсатган. Ушбу мақолада, дунёга машҳур бўлган ва ўз соҳаларида инқилобий кашфиётлар қилган, шизофрения каби руҳий касалликлардан азият чеккан 10 буюк шахс ҳақида сўз юритамиз. Уларнинг ҳаёти ва ижоди шуни кўрсатадики, баъзида руҳий азоблар, улкан истеъдодни бошқаришда ёрдамчи воситага айланиши мумкин.

   Охирги ўн йилликларда тиббиёт анча олға силжиганига қарамай, ушбу касалликнинг келиб чиқиш сабаблари номаълумлигича қолмоқда, буткул тузалиб кетиш йўллари ҳам мавжуд эмас. Бироқ истеъдодли доҳий инсонлардаги бу хасталикларни ҳисобга олмаса ҳам бўлади. Чунки агар уларнинг “бу ғалати” касалликлари бўлмаганида, оламни ларзага солган кўпгина тенги йўқ санъат асарлари дунё юзини кўрмаган ва илмий кашфиётлар содир бўлмаган бўлар эди.

Винсет Ван Гог

  Голландиялик рассомнинг руҳий хаста бўлганлиги кўпчиликка аён. Санъатшунос олимларнинг таъкидлашларича, бу рассомнинг машҳур асарлари унинг хасталиги авжига чиққан вақтда дунёга келган. Бундай даврда Винсет Ван Гог уйқусизликка чалиниб, кунига шундай дурдона асарлардан бир нечтасини яратар эди.

Фридрих Wилгелм Нитсше

  Олмон мутафаккири, файласуф ҳамда ўта қудратли одам ҳақидаги ғоянинг муаллифи Фридрих Нитсшега “ядровий аралаш шизофрения” ташхиси қўйилган. Ушбу хасталикнинг ёрқин белгиларидан бири – улуғворлик васвасасидир.

Жон Форбс Неш

  Америкалик буюк математик, 1994 йилнинг иқтисодиёт бўйича Нобел мукофотининг лауреати. Унинг биографияси бўйича Голливуд киноусталари томонидан “Онг ўйини” филми суратга олинган бўлиб, унда бош ролни актёр Рассел Кроу ижро этган. Жон Неш ҳам шизофрения хасталигидан азият чекар эди. Бироқ бу нарса Нешга яшаш ҳамда ўйинлар назарияси ва дифференциал геометрия соҳасида иш юритишига тўсқинлик қилолмаган. У “девни бўйсундира олган”, яъни хасталикни назорат қила олган, уни қабул қилган ва у билан яшашга кўниккан. Доҳий олим Жон Неш узоқ ва қизиқарли ҳаёт йўлини босиб ўтди ва 2015 йилда автоҳалокатда вафот этди.

Салвадор Дали

   Испаниялик буюк рассом, ҳайкалтарош, ёзувчи, ажойиб санъат асарларининг муаллифи Салвадор Дали ҳам шизофрениянинг оғир туридан азият чекар эди.

Люис Керолл

  Алиса ҳақида машҳур асарлар ёзган муаллиф ҳам шизофрениянинг енгил тури билан касалланган бўлиб, бегона аёллардан қаттиқ қўрқган, шунинг учун уларнинг ёнига ҳеч ҳам яқинлашмаган. Аммо шунга қарамасдан, болалар билан яхши чиқиша олган. Бироқ Кероллнинг хасталигидан хабардор бўлган одамлар бу нарсани нотўғри қабул қилганлар. Шунинг учун уни кўпчилик уйининг яқинига йўлатмаган.

Мигел Сервантес

   Дунёга машҳур бўлган “Дон Кихот” асарининг муаллифи Мигел Сервантес ҳам шизофрениклардан бири бўлган. У ўзининг хусусиятларини асарда намоён қилган ва айнан шунинг учун бўлса керак, асар ўлмас дурдона асарга айланган.

Филипп К.Дик

    Ушбу ёзувчи шизофрениянинг енгил тури билан касалланган. Айтишларича, айнан ана шу хасталик сабабли муаллифнинг фантастик романлари шунчалик қизиқарли ва мароқли чиққан.

Исаак Нютон

   Бу буюк математик ва физик олим шизофрения ҳамда биполяр бузилиш каби руҳий хасталиклардан азият чеккан. Нютон одамови, камгап бўлган ва одамлардан холи бўлишга ҳаракат қилган. Кайфияти эса бир соат ичида бир неча маротаба ўзгариши мумкин эди.

Николай Василевич Гогол

   Бу машҳур ёзувчи нафақат шизофрения, балки клаустрофобия – тор жойлардан қўрқиш, овоз ва кўриш галлюцинациялари ҳамда психоз хуружи каби бир қатор руҳий касаллик симптомларидан ҳам азият чеккан. Айнан шунинг учун ҳам Гогол асарларининг қаҳрамонлари шундай ёрқин ва ўзига хос бўлиб яратилгандир. Ёзувчининг кайфияти тез-тез ўзгариб турар эди. Ўзи ҳақида гапирганда эса танасининг ички қисмидаги аъзолар тескари жойлашган деб, уқтирар эди.

Александр Николаевич Скрябин

  Инсоният тарихида илк бор светомузикани қўллаган, кейинчалик эса унинг оммалашишини таъминлаган буюк композитор ва пианист Александр Скрябин ҳам шизофрениядан азият чеккан. У ўта диндор бўлишига қарамасдан кўп нарсалардан ваҳимага тушар ҳамда тез-тез кайфияти ўзгариб турар эди ва воқеликни бошқача қабул қилар эди.

    Шизофрения каби касалликлар, кўплаб инсонлар учун оғир ва азобли тажриба бўлса-да, баъзи даҳолар учун бу улар яратган санъат асарлари ва илмий кашфиётларнинг пойдеворини ташкил этган. Ушбу шахсларнинг ҳаётидан ўрнак олиш, руҳий касалликлар билан курашиш ва улар орқали ривожланиш мумкинлигини кўрсатади. Уларнинг ижоди ва саъй-ҳаракатлари, инсон ақлининг чегарасизлигини ва кучини намоён қилади.

Тўпловчи Маъмура Тўраева